به پاس بزرگداشت زرتشت پیامبر ایرانی. مورخان تاریخ ایران، روز پنجم دی‌ماه هرسال را سالروز درگذشت زرتشت پیامبر بزرگ ایرانی ثبت کرده‌اند. در مورد تاریخ تولد، محل تولد، مدت عمر و زمان درگذشت او تاریخ‌ها و روایت‌های متعددی ذکر شده است. اما آنچه بیش از موارد ذکر شده اهمیت دارد، پیام زرتشت و هدایت جامعه بشری در آن دوران اولیه تاریخ زندگی اجتماعی بشر است.
زمان ظهور و به دوش کشیدن هدایت جامعه بشری توسط زرتشت را به اواخر دوران کیانیان نسبت داده‌اند. گشتاسب پادشاه بزرگ کیانی و پسرش اسفندیار از حامیان بزرگ زرتشت بودند که عامل مهمی برای گسترش آیین او گشت.
میترائیسم آئین پیش از زرتشت
تا پیش از آئین زرتشت، آیین مهر بر اکثریت این خطه از جهان گسترده بود. میترائیسم در نواحی هند، ایران، ترکستان تا روم و قلب اروپا و اسپانیا راه یافته بود. اندیشه چند خدایی که الهه بزرگ آن میترا بود بر عقل و اندیشه بشر آنروزگاران تسلط داشت. نمود مادی آن در نزد بشر آتش بود که ایرانیان باستان آنرا به جدیت پاس داشته و فروغ دائمی آنرا نگهبانی می‌نمودند.
بواسطه تسلط روحانیون آئین زرتشتی که آنها را «مغ» می‌نامیدند، آنچه فراموش شده بود، حقوق مردم و یاری آنها در مقابل ستمگران و پادشاهان دربار بود. مغان زرتشتی، بواسطه الوهیتی که نسبت به جایگاه خود ایجاد کرده و آنرا حتی بر دربار پادشاهان نیز تحمیل کرده بودند، در دستگاه حکومتی جایگاه ویژ‌ه‌ای داشتند. امر دین برای آنان (همچون آخوند‌هایی که امروزه بر ایران حاکم هستند)، صرفا دکانی برای فریب و تحمیق مردم جهت ادامه حاکمیت ننگین آنان شده بود.
پیام سه گانه زرتشت
زرتشت، با پیام‌های سه گانه خود: «گفتارنیک»، «کردار نیک»، «پندارنیک». بر دجالیت مغان حاکم تاخت. او راه رستگاری را به بشریت آنروزگاران نشان داد. زرتشت بزرگ، در پیام‌های طلایی خود، قبل از همه «کردار نیک» را سرلوحه آموزشهای خود قرار داد. قبل از توده‌های محروم اجتماعی، باید مدعیان و حافظان دینی که همانا مغان بودند باید آنرا پاس داشته و بدان عمل می‌نمودند. همین امر بود که این پیام‌های روشنی بخش و ظلمت‌سوز زرتشت از جانب مغان، روحانیون و مبلغان دینی آن روزگار سخت گران آمد و به منحرف کردن آئین بشردوستانه او پرداختند.
نظر بزرگان جهان در مورد زرتشت
رابیندرنات تاگور فیلسوف بزرگ هندی در مورد زرتست گفته است: زرتشت بزرگترین پیامبر پیشکسوت بود. او راه آزادی انتخاب در امور اخلاقی را به روی آدمی گشود. «هگل» دانشمند و فلیسوف معاصر نیز گفته است: نور دانش برای نخستین بار با پیدایش زرتشت در تاریخ آغاز به درخشش کرد.
هرچه زمان گذشت و اندیشه و جایگاه زرتشت بیشتر شناخته شد، جایگاه ویژه او در امر هدایت بشر در آن روزگاران بیشتر و بیشتر شناخته شده است. چنانچه نیچه فیلسوف آلمانی نیز در مورد این پیامبر نور و روشنایی می‌گوید: «زردشت بزرگترين پيامبر هوشمند و تيزهوشی است كه پايه‌های گسترده انديشه سازنده و مردميش تاكنون برای باختر استوارترين ستون زندگی بوده است. انديشه زردشت آموزشهای بزرگی برای نيك زندگی كردن، نيک در پيوند بودن، نيک رفتار داشتن و نيك سخن گفتن و بالاتر از همه، چگونه ارج و ارزش نهی به ديگران است. او هيچ گاه در هيچ سخنش از به كاربردن پی‌درپی «راستی و درستی خودداری نكرده. پيوسته همه مردم را بدين سو خوانده است. در سخن زردشت، شكوهی يافت می‌شود كه در كمتر سخنی مي توان يافت».
کشته شدن زرتشت
زرتشت بزرگ در ۵دی‌ماه ۱۶۹۱ پیش از میلاد، دیده از جهان فروبست. او در حالی که در آتشکده‌ای که در شهر بلخ به همراه یارانش مشغول عبادت به درگاه اهورا مزدا بودند. مورد تهاجم سپاه ترک‌های تورانی قرار گرفته و کشته شد. اما آیین او با فرمول سه‌گانه طلایی آن، در جهان یادگار مانده است.
