روز ۱۷شهریور ۱۳۵۷شاه خائن برای حفظ دیکتاتوری منفور سلطنتی خود به مقابله با توده‌های به جان آمده و بپا خاسته پرداخت. شاه با توسل به قهر عریان دست به کشتار وسیعی زد. دیکتاتوری شاه با به صحنه آوردن هارترین نظامیان و مواجب‌بگیران خود مردم بی‌دفاع و بی‌سلاح را در میدان ژاله (شهدا) به گلوله بست تا به این وسیله بتواند انقلاب ضدسلطنتی را به محاق برده و سرکوب کند.
این‌روز به «جمعه سیاه» یا «جمعهٔ خونین» معروف شد.
شاه که پیش از آن شاهد اوجگیری تظاهرات مردم بود دست به تعویض دولت‌زده و جعفر شریف امامی را به‌عنوان «دولت آشتی ملی» روی کار آورد. شریف امامی برای مقابله با اوجگیری مخالفتها، در شامگاه ۱۶شهریور در تهران و ۱۱شهر دیگر اعلام حکومت نظامی کرد. او در این راستا فرمانداری نظامی تهران را به ارتشبد غلامعلی اویسی، یکی از ژنرالهای دست‌نشانده و سرکوبگر شاه واگذار نمود.
دیکتاتوری شاه که تا این تاریخ به هر مانوری دست‌زده بود تا مانع گسترش قیام مردمی گردد، با بی‌اثر دیدن تشبثاتش، چهرهٔ واقعی خود را آشکار ساخت. اویسی با استقرار واحدهایی از گارد ننگین جاویدان در معابر و گذرگاههای تهران، به‌خصوص در میدان ژاله ـ که از بقیهٔ نقاط تهران ملتهب‌تر بود- درصدد سرکوب مردم برآمد و سرانجام با دریافت فرمان آتش از شاه، به روی مردم آتش گشود.
اویسی در نخستین اعلامیهٔ فرمانداری نظامی اعلام کرد از ساعت ۶ صبح ۱۷شهریور به مدت ۶ماه حکومت نظامی دایر خواهد بود؛ اما مردم انقلابی تهران وقعی به حکومت نظامی و فرامین ژنرالهای دیکتاتوری شاه نگذاشته و با مشتهای گره کرده و اراده‌هایی پولادین در نخستین ساعتهای روز ۱۷شهریور دست به راهپیمایی زدند.
همان‌طور که در عکسهای مربوط به کشتار «جمعهٔ خونین» دیده می‌شود، در اثر آتش متراکم گارد جنایتکار جاویدان شاه، صدها تن از هموطنان ما به خاک غلتیدند و خون پاکشان میدان ژاله و خیابانهای منتهی به آن را گلگون کرد. این کشتار عظیم، خشم ملت را بیش از پیش شعله‌ور ساخت و به سرنگونی دیکتاتوری شاه سرعت بخشید. به این ترتیب انقلاب ضدسلطنتی مردم ایران در مداری نوین قرار گرفت.
با این‌که تعداد بسیاری از مردم تهران و از جمله زنان و حتی کودکان در این کشتار سبعانه به خاک و خون غلتیدند، اما خمینی که آن زمان در نجف بود، از ترس، سکوت اختیار کرد و به‌مدت ۴روز هیچ واکنشی نشان نداد. او حتی پیام تسلیت هم برای خانواده شهیدان نفرستاد. بعد از آن‌که «دارها برچیده و خونها شسته شدند» ـ اما همین که جوانان خشمگین و مردم انقلابی، مقاومت را در ابعاد گسترده‌تر ادامه دادند و با تظاهرات وسیع در بهشت‌زهرا و مقابل پزشکی قانونی و در مراسمهای پرشور تشییع جنازه شهیدانشان، نشان دادند که مرعوب حکومت‌نظامی شاه نشده‌اند ـ خمینی بار دیگر به موج‌سواری پرداخت و با ۴روز تأخیر پیام فرستاد.
به گزارش شاهدان عینی:
حدود ساعت ۳۰: ۷ یکی از فرماندهان نیروهای نظامی که بخشی از میدان را گرفته بودند با بلندگوی دستی از جمعیت خواست تا متفرق شوند. فرمانده در سخنانش گفت که دولت از ساعت ۱۲ شب در تهران حکومت نظامی اعلام کرده و تجمع بیش از سه نفر ممنوع است. حدود ده دقیقه بعد آن سخنان را تکرار کرد اما جمعیت وقعی ننهاد. همان فرمانده فرمان آماده‌باش به نیروهای تحت‌امرش را صادر کرد. حدود ساعت ۴۵: ۷دقیقه صبح بود که فرمان شلیک داده شد. تصور آن بود که شلیک هوایی است، عده‌یی روی شکم خوابیدند و آنها که تیر خوردند هم به زمین افتادند، اما فریاد سوزش و درد تیر خورده‌ها وضعیت را عوض کرد. دیگر کسی نخوابیده بود، همه برخاسته بودند. عده‌یی به فکر نجات مجروحان بودند، برخی را شهیدان را روی دوش گرفتند و بسیاری در بهمن روییدند.
فرمانداری نظامی تهران آمار ۸۷ کشته و ۲۰۵ مجروح را تأیید کرد. میشل فوکو فیلسوف فرانسوی که برای پوشش دادن وقایع انقلاب در یک روزنامه ایتالیایی به محل حوادث رفته بود مدعی شد که ۴۰۰۰تن در این روز هدف گلوله قرار گرفتند.
