۱۶آذر «روز دانشجو» تجلی شعله‌های ماندگار، و رهگشا!. روز ۱۶آذر «روز دانشجو» با جنبش دانشجویی ایران پیوند خورده است. روزی که یادآور خروش اعتراض و مقاومت دانشجویان ایران در برابر دیکتاتوری شاه پس از کودتای ننگین ۲۸مرداد است. در روز ۱۶آذر ۱۳۳۲ سه دانشجوی مبارز و معترض به سفر نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا به ایران به خون تپیدند. قندچی، بزرگ‌نیا و شریعت رضوی در دانشگاه به خاک افتادند. و تا امروز، مبارزه‌ی توامان علیه استبداد داخلی و سلطه‌طلبان خارجی، سنت پیکار جنبش دانشجویی ایران بوده است. جنبشی که همچنان روشنگر مسیر راه‌پیمایی عمومی به سوی آزادی و عدالت اجتماعی است.
پایه‌ریزی سنت مقاومت
ریختن خون آن سه دانشجوی پرچمدار، برای رژیم شاه بسیار گران تمام شد. زیرا از همان روز سنت مقاومت، تسلیم‌ناپذیری و آزادیخواهی در دانشگاه‌های ایران بنیان نهاده شد. دانشگاه سنگر آزادی نام گرفت. و ۱۶آذر، به عنوان «روز دانشجو»، همه ساله به روز مقاومت و اعتصاب علیه دیکتاتوری حاکم تبدیل گردید.
بر همان سنت سرخ مقاومت بود که دانشگاه‌های ایران محل نشو و نمای انقلابیون پیشتاز مبارز شد. سازمان مجاهدین خلق و چریک‌های فدائی خلق تقریباً همه از دانشگاه‌ها برخاستند. و با حرکتی که آنها آغاز کردند، طومار دیکتاتوری سلطنتی درهم پیچیده شد.
سازمان مجاهدین خلق توسط سه تن از فارغ‌التحصیلان دانشگاه، محمد حنیف‌نژاد، سعیدمحسن و بدیع‌زادگان، بنیانگذاری شد. و مبارزه‌یی نوین را آغاز کردند. آنها از دوران دانشجویی، پا در راه مخالفت با دیکتاتوری گذاردند. بنیانگذاران جریانی شدند که تا به امروز پایدار‌ترین نهاد مبارزه علیه ستم و پرچمدار دفاع از آزادی‌هاست.
جنبش دانشجویی
خروش جنبش دانشجویی در ۱۸تیر ۱۳۷۸و جان‌باختن و مفقودالاثر شدن تعدادی از دانشجویان، حضور گسترده‌ی دانشگاه و دانشجویان در اعتراضات سال ۱۳۸۸، نقش پیشتاز دانشجویان آزادیخواه در خیزش سال ۱۳۹۶ و حمایتگری پرشور آنان از خیزش آبان ۱۳۹۸ در کارنامه‌ی جنبش دانشجویی ثبت شده است.
دانشجو که به اقتضای وضعیتش جویای دانش، آگاهی، خرد و روشنایی در محیط علمی دانشگاه است، قشریت، تاریک‌اندیشی، استبداد و سلطه‌گری را برنمی‌تابد. دانشجوی ایران امروزه می‌داند کالایی شدن فزاینده‌ی آموزش عالی و محرومیت‌های ناشی از آن حاصل دیکتاتوری آخوندی است. نظامی که با سرکوب آزادی اندیشه و بیان، از سوی نهادهای تحمیلی مدیریتی و امنیتی در درون و بیرون دانشگاه را در چنگال‌های امنیتی خود گرفته است. مقاومت در برابر این رویکردها با هویت جنبش دانشجویی گره خورده است.
مطالبات صنفی اما خاستگاه اجتماعی در پیوند با زحمتکشان
شاهد بودیم که مطالبات صنفی دانشجویان که اکثراً فرزندان زحمتکشان‌اند، نفی کالایی شدن دانشگاه‌ها، اعتراض به وضعیت خوابگاه‌ها و سلف سرویس‌ها و به پولی کردن واحدهای پاس نشده بود. اما در ادامه حرکت خود، به این مطالبات صنفی محدود نماند. به دلیل خاستگاه اجتماعی و پیوندهای عمیق خود با زحمتکشان خصلتی سیاسی به خود گرفت؛ تا آنجا که در دی ماه سال ۹۶ شعار «اصلاح طلب اصولگرا / دیگه تمومه ماجرا» از درون دانشجویان به گوش آحاد جامعه رسید و بسط و گسترش یافت.
در فعالیت‌های دانشجویی سال‌های اخیر، دختران دانشجو نقش برجسته‌ای داشتند و با بازداشت‌های گسترده نیز مواجه شدند. در روز جهانی کارگر سال ۹۷ تعدادی از دختران دانشجو نیز ماه‌ها در زندان به‌سربردند.
اینک حدود یک سال از شیوع ویروس کرونا در کشور می‌گذرد و ۹ ماه است که دانشگاه‌ها را به بهانه‌ی حفظ سلامت دانشجویان تعطیل کرده‌اند. اما اگر هدف سلامت دانشجویان بود، دلیل بازداشت‌های فله‌ای دانشجویان و سپس محاکمه و زندانی کردن آنان چیست؟ حبس دانشجو در محیط آلوده‌ی زندان، بدون کمترین امکانات بهداشتی و در شرایط مقدور نبودن حفاظت فردی، تهدید جان و سلامت دانشجویان است.
تعطیلی دانشگاه‌ها در بحران کرونا
حاکمیت آخوندی، کرونا را بهانه‌ای برای تعطیلی دانشگاه، از هم پاشاندن تشکل‌های مستقل دانشجویی و بازداشت و زندان فعالان دانشجویی تبدیل کرده است. اما نتوانسته‌اند پیوندهای عمیقی را که میان جنبش دانشجویی با جنبش کارگران، معلمان، زنان و بازنشستگان ایجاد شده، از میان بردارد. دانشجوی امروز، بیکار فرداست که باید با مشاغل پاره‌وقت، دستمزدهای ناچیز و شرایط برده‌دارانه‌ی کار را تجربه نماید. شغل‌هایی که اگر موفق به پیدا کردن آن شود، در بطن رقابتی دشوار و آمیخته با سرکوب و نفی حقوق شهروندی است.
چنین دانشجویی معلوم است که نمی‌تواند انبوه فرودستان و مزدبگیران را فراموش کند و به شرایط زندگی فاجعه‌بار پدران، مادران، خواهران و برادرانش بی‌توجه باشد.
اتحاد ناپایدار ویروس منحوس کرونا و ولایت
شرایط کرونایی اگر چه اکنون امکان برگزاری تجمعات گسترده‌ی اعتراضی را از دانشجویان گرفته است. کرونا اگر چه در جامعه‌ی ما از رهگذر سیاست‌های ویرانگرانه‌ی حاکمیت، قتل عام کرده است، اما رفتنی است.
اتحاد کرونا و حاکمیت دوام ندارد. تجربه و زندگی حکم می‌کند که امیدوارانه بگوییم دانشگاه که باز شود بیش از هر زمان سنگر آزادی و پیشتاز تغییرات ساختاری در جامعه خواهد بود و در این مسیر همچنان سنت درخشان شانزده آذر الهام بخش جنبش دانشجویی خواهد بود.
به این ترتیب شانزدهم آذر در طول پنج دهه گذشته همچون یک سمبل و یک نماد، بر تارک دانشگاه درخشیده و همچون یک سنت و یا یک شعار، گرامی داشته شده است. هر ساله و درهمان روز، روح طغیانی شانزده آذر، بر پیکره نسل‌های نو دمیده و به گرمایی زودآشنا بدل شده و می‌شود!
شانزدهم آذر «روز دانشجو» تجلی شعله‌های ماندگار، و رهگشا!
شانزده آذر، لهیب خشم است.